Anti-Mullerian Hormon (AMH)

Yumurtalıklarda yumurtaları içinde taşıyan küçük keseciklerin (preantral ve antral foliküller) duvarını döşeyen hücreler tarafından (granulosa hücreleri) Anti-Müllerian Hormon (AMH) üretilmektedir (1,2).

AMH miktarı kadınlarda yaş ilerledikçe yumurta sayısının yani küçük keseciklerin (preantral ve antral foliküller) azalmasına paralel olarak azalmaktadır (3,4). Menopoz küçük keseciklerin (preantral ve antral foliküller) tükenmesi anlamına gelmektedir. Bu nedenle menopoz veya erken menopoz öncesinde AMH miktarı çok çok azalmaktadır.

Anti-Müllerian Hormon miktarı kişinin polikistik over sendromu’nun hangi grubuna girdiğini ve polikistik over sendromu’nun şiddetini göstermektedir (15,16). Polikistik over sendromu olan kadınlarda kanda AMH miktarı polikistik over sendromu olmayan kadınlardan daha fazla miktarda bulunmaktadır (5). Polikistik over sendromu olan kadınlarda AMH miktarının fazla olmasının tek nedeni AMH nin üretildiği preantal ve antral folikül sayısının fazla olması değildir (18). AMH miktarının fazla olmasının diğer nedeni de polikistik over sendromu olan kadınlarda AMH üretimi yapan hücrelerin üretim kapasitesinin polikistik over sendromu olmayan kadınların AMH üreten hücrelerinin kapasitesinden çok daha fazla olmasıdır (6).

Yumurtalıkta erkeklik hormonları AMH hormonu üreten granulosa hücrelerinin dış kısmını döşeyen hücrelerde (teka hücreleri) ve yukarıdaki ultrason resminde görülen yumurtalığın çevresine dizilmiş küçük keseciklerin ortasında bulunan beyaz alanda (stroma) üretilmektedir(10). AMH miktarı erkeklik hormonlarının (testosteron gibi) miktarı ile doğru orantılı olarak değişmektedir. Bu nedenle erkeklik hormonlarının fazla miktarda üretildiği tüylenme artışı, erkek tipi saç dökülmesi ve sivilce şikayetlerinin görüldüğü polikistik over sendromu’nun alt gruplarından A ve B grubuna giren kadınlarda AMH daha fazla miktarda bulunmaktadır(7,8,9).

Polikistik over sendromu olan kadınların bir kısmında insülin direncine bağlı olarak insülin hormonu fazla miktarda üretilmektedir(11,12). Fazla miktarda üretilen insülin hormonu yumurtalıkta teka hücrelerinde ve stromada erkeklik hormonu üretimini arttırmaktadır (13). Erkeklik hormonlarında oluşan artışa paralel olarak bu kişilerde AMH miktarı da fazla bulunmaktadır. Buna karşılık insülin direncinin ve buna bağlı olarak insülin hormonu miktarının tedavi ile azalması AMH hormonu miktarını azaltmaktadır (14).

AMH miktarı  adet düzensizliği olan veya adet görmeyen polikistik over sendromu olan kadınlarda düzenli adet gören polikistik over sendromu olan kadınlardan daha fazla miktardadır. AMH miktarına göre polikistik over sendromu olan kadınları yumurta gelişimi ve yumurtlama açısından iki gruba ayırabiliriz (6);

1-AMH miktarı fazla olan, adet düzensizliği ve gebe kalmakta zorluk yaşayanlar

2-AMH miktarı fazla olmayan, düzenli adet olan ve gebe kalmakta zorluk yaşamayanlar

Yukarıda belirtilen ikinci gruba giren yani başlangıçta AMH miktarı fazla olmayan ve polikistik over sendromu olan kadınlarda kilo verilmesi ve vücut yağ oranının azaltılması yumurta gelişimine ve yumurtlamaya neden olarak adetlerin düzene girmesini ve bunun sonucunda gebe kalınmasını sağlamaktadır (17). Fakat, AMH miktarı başlangıçta fazla olan birinci gruba giren kadınlarda ise kilo verilmesi ve vücut yağ oranının azaltılması tedavide daha az etkili olmaktadır. Adet düzensizliği ve çocuk isteği tedavilerinde birinci gruba giren kadınlarda AMH miktarının azaltılması polikistik over sendromu tedavisinde başarıya etki eden önemli bir faktördür.

Kaynaklar

1-Expression of anti-Müllerian hormone during normal and pathological gonadal development: association with differentiation of Sertoli and granulosa cells. Rajpert- de Meyts E, Jørgensen N, Graem N, Müller J, Cate RL, Skakkebaek NE. J Clin Endocrinol Metab. 1999 Oct;84(10):3836-44.

2-Anti-Müllerian hormone expression pattern in the human ovary: potential implications for initial and cyclic follicle recruitment. Weenen C, Laven JS, Von Bergh AR, Cranfield M, Groome NP, Visser JA, Kramer P, Fauser BC, Themmen AP. Mol Hum Reprod. 2004 Feb;10(2):77-83.

3- Serum anti -mullerian hormone levels: a novel measure of ovarian reserve. Van Roji Broekmans FJ, te Velde ER, Fauser BC, Bancsi LF, de Jong FH, Themmen AP. Hum Reprod. 2002 Dec;17(12):3065-71.

4-The variability of female reproductive ageing. V elde ER, Pearson PL. Hum Reprod Update. 2002 Mar-Apr;8(2):141-54.

6-Granulosa cell production of anti-Müllerian hormone is increased in polycystic ovaries. Pellat L, Hanna L, Brincat M, Galea R, Brain H, Whitehead S, Mason H. J Clin Endocrinol Metab. 2007 Jan;92(1):240.

7-Elevated serum level of anti-mullerian hormone in patients with polycystic ovary syndrome: relationship to the ovarian follicle excess and to the follicular arrest. Pigny P, Merlen E, Robert Y, Cortet-Rudelli C, Decanter C, Jonard S, Dewailly D. J Clin Endocrinol Metab. 2003 Dec;88(12):5957-62.

8-Anti-Müllerian hormone serum concentrations in normoovulatory and anovulatory women of reproductive age. Laven JS, Mulders AG, Visser JA, Themmen AP, De Jong FH, Fauser BC. J Clin Endocrinol Metab. 2004Jan;89(1):318-23.

9-Serum anti-Mullerian hormone levels during controlled ovarian hyperstimulation in women with polycystic ovaries with and without hyperandrogenism. Eldar Geva T, Margalioth EJ, Gal M, Ben-Chetrit A, Algur N, Zylber-Haran E, Brooks B, Huerta M, Spitz IM. Hum Reprod. 2005 Jul;20(7):1814.

10-Insulin stimulates androgen accumulation in incubations of human ovarian stroma and theca. Barbieri RL, Makris A, Ryan KJ. Obstet Gynecol. 1984 Sep;64(3 Suppl):73S-80S.

11-Correlation of hyperandrogenism with hyperinsulinism in polycystic ovarian disease. Burghen GA, Givens JR, Kitabchi AE. J Clin Endocrinol Metab. 1980 Jan;50(1):113-6.

12-Clinical implications of hyperinsulinaemia in women. Conway GS , Jacobs HS. Clin Endocrinol (Oxf). 1993 Dec;39(6):623-32.

13-Modulation by insulin of follicle-stimulating hormone and luteinizing hormone actions in human granulosa cells of normal and polycystic ovaries. Willis D, Mason H, Gilling-Smith C, Franks S. J Clin Endocrinol Metab. 1996 Jan;81(1):302-9.

14- Metformin reduces serum mullerian-inhibiting substance levels in women with polycystic ovary syndrome after protracted treatment. Fleming R, Harborne L, MacLaughlin DT, Ling D, Norman J, Sattar N, Seifer DB. Fertil Steril. 2005 Jan;83(1):130-6.

15-Anti-Müllerian hormone reflects the severity of polycystic ovary syndrome. Jacob JL, Field HP, Calder N, Picton HM, Balen AH, Barth JH. Clin Endocrinol (Oxf). 2017 Mar;86(3):395-400.The relationship of serum anti-Mullerian hormone with polycystic ovarian morphology and polycystic ovary syndrome: a prospective cohort study.

16-The relationship of serum anti-Mullerian hormone with polycystic ovarian morphology and polycystic ovary syndrome: a prospective cohort study. Homburg R, Ray A, Bhide P, Gudi A, Shah A, Timms P, Grayson K. Hum Reprod. 2013  Apr;28(4):1077-83. 1.

17-The use of anti-mullerian hormone in predicting menstrual response after weight loss in overweight women with polycystic ovary syndrome. Moran LJ, Noakes M, Clifton PM, Norman RJ. J Clin Endocrinol Metab. 2007 Oct;92(10):3796-802.

18-Morphology and morphogenesis of the Stein-Leventhal ovary and of so-called “hyperthecosis” Hughesdon PE. Obstet Gynecol Surv. 1982 Feb;37(2):59-77.